O gruźlicy
Gruźlica jest groźną i zaraźliwą chorobą zakaźną. Mimo postępu medycyny rozpoznanie i leczenie gruźlicy nadal sprawia trudności. Chorzy z aktywną postacią gruźlicy rozsiewają z oddechem bakterie gruźlicy nazywane prątkami – stąd nazwa prątkowanie dla tego rodzaju rozsiewania gruźlicy.
Po kontakcie z prątkującym chorym może dojść do zakażenia. U większości zakażonych występuje jej bezobjawowa, utajona postać (tzw. gruźlica latentna). Prątki mogą latami bytować w organizmie, nie powodując aktywnej choroby. W pewnych warunkach gruźlica uśpiona (latentna) przechodzi do aktywnej postaci, która jest chorobą wyniszczającą, zaraźliwą, a nieleczona może być śmiertelna. Przejście gruźlicy latentnej w aktywną postać choroby następuje najczęściej wskutek osłabienia układu odpornościowego.
Nazwa choroby
Polska nazwa gruźlica pochodzi od gruzełków – zmian widocznych w badaniu w zaatakowanej tkance. Dawna nazwa tuberkuloza jest związana z łacińskim słowem tuberculum, które oznacza guzek. Potoczna ludowa nazwa suchoty wzięła się od wyniszczonego wyglądu chorych – suchotników.
Czy gruźlica może być śmiertelna?
Aktywna gruźlica najczęściej rozwija się w płucach, gdzie wywołuje przewlekły proces zapalny. Nieleczona prowadzi do wyniszczenia organizmu i może być nawet przyczyną śmierci chorego.
W Polsce 95% przypadków to gruźlica płuc.
Drogi zakażenia gruźlicą
- Droga kropelkowa. Najczęstsza. Gdy prątkujący chory mówi, kicha lub kaszle rozsiewa prątki gruźlicy, które przez drogi oddechowe zakażają kolejne osoby.
- Droga pokarmowa. Obecnie niezwykle rzadka. Infekcja od zakażonego gruźlicą bydła następowała po spożyciu skażonej wody, nieprzegotowanego mleka lub surowego mięsa. Prątki gruźlicy giną podczas gotowania i pasteryzacji.
- Przez skórę. Niezwykle rzadka. Zakazić można się przez skaleczenie.
Wczesne wykrycie i odpowiednie leczenie są kluczowe dla zapobiegania rozprzestrzenianiu się gruźlicy
Objawy gruźlicy
Objawy aktywnej gruźlicy zależą od lokalizacji zarazków gruźlicy w organizmie. W Polsce 95% przypadków to gruźlica płuc, ale gruźlica może zaatakować też inne narządy.
Typowe objawy aktywnej gruźlicy płuc
kaszel trwający ponad 3 tygodnie
odkrztuszanie plwociny
z domieszką krwi
nocne poty
duszności
ból w klatce piersiowej
męczliwość
dreszcze
utrata masy ciała
bez wyraźnej przyczyny
stany podgorączkowe
Gruźlica pozapłucna
gruźlicze zapalenie opłucnej
Objawy gruźlicy są takie same w przypadku każdej postaci. W przypadku gruźlicy pozapłucnej dochodzą jeszcze objawy z zaatakowanego narządu.
gruźlica węzłów chłonnych
gruźlica układu moczowo-płciowego
Latentne (utajone) zakażenie prątkami gruźlicy
Osoby z utajoną infekcją gruźliczą (gruźlicą latentną) nie mają objawów i nie zakażają. Ale w pewnych warunkach gruźlica może się uaktywnić, osoba chora prątkuje i może przenieść zakażenie na inne osoby. Dlatego w walce z gruźlicą najważniejsze jest szybkie wykrywanie choroby i właściwe leczenie, które w Polsce jest całkowicie bezpłatne dla chorego.
Co robić żeby nie zachorować na gruźlicę?
-
- szczepić dzieci na gruźlicę
- unikać kontaktu z chorymi na gruźlicę
- unikać zatłoczonych miejsc z ograniczonym dostępem świeżego powietrza – szczególnie bez zabezpieczenia dróg oddechowych i możliwości
- przestrzegania zasad higieny
- utrzymywać dobre nawyki higieniczne: zasłaniać usta podczas kaszlu lub kichania, myć ręce, wietrzyć zamknięte pomieszczenia)
- konsultować z lekarzem swoje podejrzenia co do zakażenia gruźlicą
Jeśli masz choroby przewlekłe to jesteś w grupie ryzyka.
Jeśli wystąpią objawy sugerujące gruźlicę poinformuj o tym swojego lekarza.
Szczepienia przeciw gruźlicy
Szczepionka BCG stosowana nadal nie zapobiega zachorowaniu na gruźlicę. Mimo to w Polsce szczepienie noworodków na gruźlicę jest obowiązkowe, ponieważ zapobiega rozwojowi ciężkich postaci gruźlicy w tym gruźliczemu zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych. Obecnie trwają zaawansowane prace nad nową skuteczniejszą szczepionką.
Grupy podwyższonego ryzyka
- miałeś kontakt z osobą chorą na gruźlicę
- byłeś narażony na kontakt gruźlicą w młodości
- masz obniżoną odporność
- palisz papierosy
- nadużywasz alkohol
- bierzesz narkotyki
- jesteś zakażony wirusem HIV
- pochodzisz z kraju o wysokiej zapadalności na gruźlicę
- jesteś bezdomny
- jesteś niedożywiony
- żyjesz w ciągłym stresie.
Co robić, jeśli podejrzewasz, że gruźlica może dotyczyć również ciebie?
Jeśli masz objawy lub jesteś w grupie podwyższonego ryzyka zachorowania na gruźlicę, zgłoś się do lekarza POZ, który po badaniu zleci diagnostykę lub skieruje Cię do pulmonologa.
Diagnostyka i leczenie gruźlicy
Wykrywanie gruźlicy utajonej
1. Testy IGRA
Badanie z krwi, które wykrywa odpowiedź immunologiczną na antygeny prątków.
2. Testy skórne tuberkulinowe
Wobec dostępności skuteczniejszych metod tracą zastosowanie. Polegały na wstrzyknięciu tuberkuliny pod skórę i ocenie reakcji po określonym czasie, aby potwierdzić kontakt z prątkami gruźlicy.
Wykrywanie gruźlicy aktywnej
1. Testy genetyczne
Coraz tańsze szybkie testy, które wykrywają materiał genetyczny Mycobacterium tuberculosis. Mogą określić wrażliwość prątków na podstawowe leki przeciwgruźlicze.
2. Bakterioskopia plwociny
Mikroskopowe badanie plwociny w celu wykrycia prątków. Informuje o obfitości prątkowania. Często pierwszy krok w diagnostyce aktywnej gruźlicy płuc.
3. Posiew plwociny
Hodowla bakterii na specjalnych pożywkach, co pozwala na identyfikację Mycobacterium tuberculosis i od razu sprawdzenie ich wrażliwości na leki. Dłużej czeka się na wynik, ale od razu wiadomo czym leczyć wykryty szczep gruźlicy.
4. RTG klatki piersiowej
Wykonywane w celu oceny zmian w płucach, które mogą sugerować gruźlicę, a także stosowane w diagnostyce różnicowej. Pozwala monitorować postępy leczenia gruźlicy.
5. Badania histopatologiczne
Biopsje i materiał operacyjny zaatakowanych tkanek, które analizowane są w kierunku wykrycia charakterystycznych zmian wywołanych przez gruźlicę. Używane są głównie w przypadkach gruźlicy pozapłucnej, łącznie z innymi badaniami.
Jak wygląda leczenie
Leczenie gruźlicy od lat opiera się na podawaniu chorym antybiotyków zestawionych w ściśle określonych schematach leczenia. Brak stosowania się do schematu leczenia może skutkować brakiem wyleczenia, a co gorsza powstaniem oporności prątków na leki. Z tego powodu leczenie gruźlicy często odbywa się w warunkach szpitalnych.
Leczenie trwa przynajmniej 6 miesięcy. W poszczególnych etapach leczenia wykonywane są dodatkowe badania, które oceniają skuteczność terapii.
Ile to kosztuje i kogo
Koszty systemu ochrony zdrowia
Diagnostyka i leczenie gruźlicy jest w Polsce w pełni refundowane. Przeciętny koszt leczenia 1 przypadku gruźlicy to ok. 15.000-40.000 zł – w zależności od odpowiedzi na leczenie. Leczenie gruźlicy lekoopornej podnosi koszty wielokrotnie.
Koszty pacjenta
Nawet skutecznie wyleczona gruźlica może pozostawić trwałe ubytki w zdrowiu (np. obniżona pojemność płuc prowadząca do inwalidztwa oddechowego, zmiany neurologiczne), co w konsekwencji może wyeliminować chorego z rynku pracy. Tym bardziej poważnie należy podejść do kosztów osobistych i społecznych ponoszonych z powodu zaniedbania profilaktyki.
Jak nie wdepnąć w g... gruźlicę
Tego unikaj
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Ut elit tellus, luctus nec ullamcorper mattis, pulvinar dapibus leo.
A to rób
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Ut elit tellus, luctus nec ullamcorper mattis, pulvinar dapibus leo.
Zakażenie gruźlicą
Drogi zakażenia gruźlicą
- Droga kropelkowa. Najczęstsza. Gdy chory prątkujący mówi, kicha lub kaszle emituje do otoczenia prątki gruźlicy, które przez drogi oddechowe atakują kolejne osoby.
- Droga pokarmowa. Obecnie niezwykle rzadka. Prątki pochodziły od zakażonego gruźlicą bydła. Infekcja następowała po spożyciu skażonej wody, nieprzegotowanego mleka lub surowego mięsa. Prątki gruźlicy giną podczas gotowania i pasteryzacji.
- Przez skórę. Niezwykle rzadka. Zakazić można się przez skaleczenie.
Latentne (utajone) zakażenie prątkami gruźlicy
Osoby z utajoną infekcją gruźliczą (gruźlicą latentną) nie mają objawów i nie zarażają. Ale w pewnych warunkach gruźlica może się uaktywnić i nosiciel staje się prątkującym chorym. Dlatego najważniejszym działaniem w walce z gruźlicą jest szybkie wykrywanie choroby i właściwe leczenie, które w Polsce jest całkowicie bezpłatne.
Co robić żeby nie złapać gruźlicy?
- szczepić dzieci na gruźlicę
- unikać kontaktu z chorymi na gruźlicę
- unikać zatłoczonych miejsc z ograniczonym dostępem świeżego powietrza
- unikać zachorowań na inne choroby, które mogą uaktywnić utajoną gruźlicę – czasem gruźlicę aktywuje nie sama choroba, ale jej leczenie (np. niektóre terapie onkologiczne)
- utrzymywać dobre nawyki higieniczne: zasłaniać usta podczas kaszlu lub kichania, myć ręce, wietrzyć zamknięte pomieszczenia)
- konsultować z lekarzem swoje podejrzenia co do zakażenia gruźlicą
Co robić jeśli podejrzewasz u siebie zakażenie gruźlicą?
W przypadku, gdy jesteś w grupie podwyższonego ryzyka przejścia w aktywne zakażenie zgłoś się do lekarza POZ lub bezpośredniego do pulmonologa.
Sprawdź czy w Twoja miejscowość jest objęta programem polityki zdrowotnej.